Gıda Katkı Maddeleri: Renklendiriciler ve Etkileri
Gıda kaktı maddeleri, özellikle renklendiriciler, günlük hayatta tükettiğimiz birçok üründe karşımıza çıkar. Bu yazıda, E100-E180 aralığında yer alan renklendiricilerden bazılarını ve bunların olası zararları üzrinde durulacaktır.
1. Karminik Asit (E120)
Karminik asit, E120 kodu ile bilinir ve kırmızı renk vermek için kullanılır. Bu madde, kaktüsler üzerinde yaşayan “karmin böceği”nden elde edilir. Meksika, bu böceğin özel olarak yetiştirildiği ve işlendiği bir ülkedir. Böcekler ve larvalar toplanır, kurutulur ve ardından sıcak su veya buhar ile işlenerek renklendirici elde edilir. Saf renklendirici E120i, ham ekstrakt ise E120ii olarak pazarlanır. Gıda etiketlerinde genellikle sadece E120 yazar.
Kullanım Alanları:
Dondurma, salam, sosis, kola, gazoz, vişne suyu, jelatinli tatlılar, şekerlemeler, pasta ve kekler, soslar.
Ayrıca duvar boyaları, halı ve kilimler, cilt bakım ürünleri, rujlar, pudralar, allıklar, kozmetik ürünleri ve deterjanlarda bulunur.
Zararları:
Hiperaktivite
Astım
Egzama
Uykusuzluk
Mutajenik etki (mutasyona neden olma)
2. Tartrazin (E102)
Tartrazin, E102 kodu ile bilinir ve gıdalara sarı renk verir. Limonata gibi renkli içecekler, tatlılar, reçeller, tahıllar, soslu kuruyemişler, konserveler, balık ve hazır çorbalarda kullanılır. Ayrıca mısır ve patates cipsleri, hardal, risotto, makarnalar gibi ürünlerde de bulunur. Kozmetik ürünlerinde de kullanılan tartrazin, göz farı, allık, fondöten ve ruj gibi ürünlerde bulunmaktadır.
Zararları:
Astım krizi
Kurdeşen
Tiroid nodülleri
Çocuklarda hiperaktivite
Aspirin duyarlılığı
Norveç ve Avusturya’da kullanımı yasak olan tartrazin, Türkiye’de serbesttir.
3. İndigo Karmen (E132)
İndigo karmen, E132 kodu ile bilinir ve sentetik kömür katranından elde edilir. Mavi renk vermek için kullanılır. Dondurma, tatlılar, fırın ürünleri, şekerlemeler ve diğer fırın mamullerinde bulunur.
Zararları:
Aspirin alerjisi olan kişilerde benzer etkiler
Hipertansiyon
Ciltte döküntü
Saçlı deride egzama türü reaksiyonlar
Astım krizi
Norveç ve İsveç’te kullanımı yasaktır.
4. Brown HT (E155)
Brown HT, E155 kodu ile bilinir ve sentetik kömür katranından elde edilir. Kahverengi renk vermek için kullanılır. Genellikle kakao ve karamelin yerine geçer. Çikolatalı kekler gibi ürünlerde sıkça kullanılır.
Zararları:
Nörolojik inflamasyona neden olur (MS, Parkinson, Alzheimer hastaları kesinlikle tüketmemeli)
Astım hastaları ve aspirin alerjisi olanlarda reaksiyon
Egzama, sedef, lupus, romatoid artrit, ürtiker, ankilozan spondilit, çölyak ve Crohn hastalıklarını alevlendirir.
Danimarka, Belçika, Fransa, Almanya, İsviçre, İsveç, Avusturya, Amerika, Norveç ve Hollanda’da kullanımı yasaktır. Türkiye’de ise serbesttir.
5. Curcumin Sarısı (E100)
Curcumin sarısı, E100 kodu ile bilinir ve zerdeçaldan elde edilir. Peynir, margarin ve fırın tatlılarında kullanılır. Bilinen bir zararı yoktur.
6. Havuç/Turuncu (E160)
Havuç ve turuncu renklendirici, E160 kodu ile bilinir. Havuç ve turunçgiller gibi meyvelerden elde edilir. Vücutta A vitaminine dönüştürülür. Fazla A vitaminine karşı hassasiyeti olanlar ve vitiligo hastaları için uygun olmayabilir, ancak başka bilinen bir zararına yer verilmemiştir.
Sonuç
Gıda paketlerinin üzerinde E harfi ve yanında üç rakamla belirtilen bu maddeler, gıda kodeksinde “belirli limite kadar zararsız” olarak tanımlanır. Ancak örneğin, E155 (Brown HT) gibi maddeler 10’dan fazla ülkede yasaklanmışken, Türkiye’de serbesttir. Bu durum, tüketicilerin bilinçli olmasını ve gıda etiketlerini dikkatlice okumasını gerektirir. Bazı ülkeler bu konuda oldukça katı kurallara sahipken, Türkiye’de ise daha esnek bir yaklaşım söz konusudur. Bu nedenle, tüketicilerin sağlıklarını korumak adına bilinçli tercihler son derece önem arz etmektedir..
