Sedef Hastalığı (Psoriasis): Nedenleri, Mekanizması ve Tedavi Yöntemleri
Sedef hastalığı (psoriasis), cilt hücrelerinin normalden daha hızlı bir şekilde yenilenmesi sonucu ortaya çıkan kronik bir cilt rahatsızlığı olarak ele alınır. Bu yazıda, sedef hastalığının nedenleri, mekanizması ve tedavi yöntemlerini detalyı bir şekilde ele alacağız.
Sedef Hastalığının Mekanizması
Sedef hastalığı, cildin en üst tabakası olan epidermisin normalden daha hızlı yenilenmesi sonucu ortaya çıkar. Normalde cilt hücreleri ortalama 27 günde bir yenilenirken, sedef hastalığında bu süre çok daha kısadır. Bu durum, hücrelerin üst üste binmesine ve ciltte pullu, döküntülü lezyonların oluşmasına sebebiyet verir.
Cilt üç tabakadan oluşur: Epidermis (en üst tabaka), Dermis (orta tabaka) ve Hipodermis (en alt tabaka). Epidermisteki hücrelerin yenilenmesi sırasında keratinosit adı verilen hücreler rol oynar. Sedef hastalığında, dermisteki CD4T hücreleri keratinositlere yabancı bir madde gibi saldırır ve bu hücrelerin kontrolsüz bir şekilde bölünmesine neden olur. Bu süreçte, Th17, IL-17, IL-22, TNF-α ve IL-1β gibi sitokinler salınır ve iltihaplanma sürecini tetikler.
Sedef Hastalığının Sebepleri
Sedef hastalığı multifaktöriyel bir hastalıktır ve birçok faktör tarafından tetiklenebilir. Bu faktörler şunlardır:
Aşırı Stres: Ağır stres, bağırsak geçirgenliğini artırarak sedef hastalığını tetikleyebilir.
Aşırı Geçirgen Bağırsak: Bağırsak geçirgenliğinin artması, toksinlerin kana karışmasına ve bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesine neden olur.
Düşük D Vitamini ve Çinko: D vitamini ve çinko eksikliği, cilt sağlığını olumsuz etkileyerek sedef hastalığını tetikleyebilir.
Temizlik Ürünleri: Deterjan, sabun, şampuan ve çamaşır suyu gibi kimyasal ürünler ciltte tahrişe neden olabilir.
Fiziksel ve Kimyasal Travmalar: Köbner fenomeni olarak bilinen bu durum, ciltte travma sonrası sedef lezyonlarının ortaya çıkmasına neden olur.
Tarım ve Böcek İlaçları: Bu kimyasallar bağışıklık sistemini olumsuz etkileyebilir.
Lityum ve Beta Bloker İlaçlar: Bu ilaçlar sedef hastalığını tetikleyebilir.
Hipokalsemi (Düşük Kalsiyum): Düşük kalsiyum seviyeleri, D vitamini eksikliği ile birlikte sedef hastalığını tetikleyebilir.
Klasik Tedavi Yöntemleri
Bağışıklık Baskılayıcı İlaçlar: Siklosporin ve kortikosteroidler gibi ilaçlar, bağışıklık sistemini baskılayarak keratinositlere saldırıyı engeller. Ancak bu ilaçlar, bağışıklık sistemini alt ederek diğer enfeksiyonlara yakalanma riskini artırır.
Metotreksat: Hücre bölünmesini engelleyen bu ilaç, sedef hastalığında kullanılır. Ancak folik asit metabolizmasını engellediği için ciddi yan etkilere neden olabilir.
Doğal ve Destekleyici Tedavi Yöntemleri
Bağırsak Geçirgenliğinin Azaltılması:
Uygun diyet (süt ürünleri, gluten, lektin, laktoz, histamin içeren besinlerden kaçınılmalı).
Sofradan doymadan kalkmak ve gece aç yatmak.
Yemekten önce ve sonra su içmemek.
Sıvı bentonit kil veya aktif kömür kullanarak toksinlerin atılması.
Antioksidanlar: Glutatyon ve resveratrol gibi antioksidanlar, toksinlerin zararsız hale getirilmesine yardımcı olur.
Endotel Hasarının Önlenmesi: Hesperidin, endotel hasarını onararak bağışıklık hücrelerinin cilde zarar vermesini engeller.
A Vitamini Formları: Etretinat gibi A vitamini türevleri, keratinositlerin bölünmesini engeller. Ancak toksik etkileri nedeniyle dikkatli kullanılmalıdır.
D Vitamini: D3 vitamini, keratinositlerin bölünmesini baskılar. Kalsipotriol formunda kremler kullanılabilir.
Anthralin Merhem: Salisilik asit, dithranol ve çinko oksit pastası içeren bu merhem, pullanmayı önler ve tedaviyi hızlandırır.
Lavanta Yağı: %10-12 lavanta yağı, sedef lezyonlarının iyileşmesine yardımcı olur. Akşamları uygulanmalı ve güneş ışığından korunmalıdır.
Kara Ladin Kabuğu: Ladin kabuğu özü, sedef lezyonlarının tedavisinde etkilidir. Akşamları uygulanmalı ve 1 saat sonra yıkanmalıdır.
Sonuç
Sedef hastalığı, bağırsak sağlığı, stres yönetimi ve doğru beslenme ile yakından ilişkilidir. Klasik tedavi yöntemleri semptomları baskılasa da, doğal ve destekleyici tedavilerle hastalığın kökenine inilerek daha kalıcı sonuçlar elde edilebilir. Bağırsak geçirgenliğinin azaltılması, antioksidanların kullanımı ve doğal yağlar gibi yöntemler, sedef hastalığının yönetiminde yadsınamaz bir rol oynar.
